Stan Rams

In deze één na laatste uitzending van 750 in 750 seconden vertellen kunstdocenten Francesca Vonck en Natasja Admiraal over een extravagante modecollectie met een boodschap, ontworpen door kinderen uit Amsterdam. Ook gaan we langs in Reigersbos, waar buurticoon tante Nel zich inzet voor de mensen om haar heen. 

We trappen deze aflevering af in Reigersbos. Daar loopt een vrouw rond met een groot hart, namelijk tante Nel. Als een van de eerste bewoners van de S-buurt heeft tante Nel de buurt zien opbloeien, maar ook weer langzaam achteruit zien gaan. Bij de kazerne aan het Remmerdenplein staan twee marktkraampjes, waar tante Nel ingezamelde spullen voor een klein prijsje verkoopt. De opbrengst gebruikt ze om te koken voor de mensen uit de buurt. “Het zijn die extra’s die de mensen hard nodig hebben”, zegt tante Nel. Buurtbewoners voelen zich welkom bij tante Nel, schuiven graag aan voor iets lekkers en wisselen verhalen uit. 

Mode met een boodschap

Ook vertellen kunstdocenten Francesca Vonck en Natasja Admiraal over de KinderKunstBiënnale, een modecollectie ontworpen door basisschoolkinderen als verjaardagscadeau voor de stad. De tentoonstelling staat in het teken van identiteit en duurzaamheid, en is geïnspireerd op het straatbeeld van Amsterdam. Alle stukken zijn gemaakt van rest- en afvalmaterialen, waar de kinderen een persoonlijke boodschap aan hebben gegeven. “Heel veel kinderen ontdekken dat je van niets iets heel persoonlijks kan maken” vertelt Natasja. Ook modeontwerper Ronald van der Kemp is nauw betrokken bij het project. Hij putte veel hoop uit wat de kinderen maakten. De tentoonstelling is tot en met 23 november te zien in de OBA Oosterdok. 

Daarnaast krijgen we van Gaby vast een voorproefje van Circus Around the Block, een circusroute door de straten van De Pijp. Tot slot gaat de leestip vanuit de OBA over een kleurrijke ode aan de Bijlmer in de jaren ‘90. 

Aziatische restaurants op de Zeedijk slaan alarm over een groeiend tekort aan gespecialiseerde koks. Door strengere regels vanuit de overheid is het sinds vorig jaar moeilijker geworden om specialistische koks uit landen als China, Thailand of Vietnam naar Nederland te halen. Volgens de brancheorganisatie van Aziatische ondernemers staat hierdoor de kwaliteit van de keukens onder druk op Zeedijk. 

De Zeedijk is een van de oudste straten van Amsterdam. Dit is het hart van Chinatown, vol Aziatische restaurants. ”Dit is een stukje Amsterdamse trots, maar de kwaliteit holt achteruit”, zegt Liping Lin van Vereniging Chinese-Aziatische Horeca Ondernemers. “De koks die hier al jaren werken, dreigen te worden teruggestuurd.”

Sinds vorig jaar zomer geeft Nederland volgens de branchevereniging geen werkvergunningen af aan koks van buiten de EU, na meldingen over misstanden binnen de Aziatische horecasector. Hoewel de regel vorig jaar al is ingevoerd, worden de effecten nu pas echt voelbaar. Zo zijn er volgens Lin minder koks voor hetzelfde werk en moeten ze steeds vaker de menukaarten aanpassen om de juiste kwaliteit te leveren.

“Dit is ons DNA”

”Het is onmogelijk om iemand in zes maanden op te leiden tot specialistisch kok. In onze keuken draait alles om vuurbeheersing, smaak en techniek. Dat leer je niet even snel, dat kost jaren. Dit is ons DNA, onze identiteit. Helaas moeten keuzes we nu maken, maar dat voelt als armoede voor de culinaire beleving van Amsterdam.”

Afgelopen week vroegen horecaondernemers in Den Haag opnieuw aandacht voor het probleem. Los van de landelijke politiek, hopen ze ook op actie van de gemeente. “Laat de Aziatische smaak van de Zeedijk blijven bestaan”, klinkt het. Want als deze trend doorzet, zeggen de ondernemers, dan verliest Amsterdam een culinair visitekaartje.

Volksmuziek is upcoming, denk aan succesvolle artiesten zoals Samuel Welten, Marco Schuitmaker en Mart Hoogkamer. Maar, dat zijn dus vooral mannen. Waarom zijn er zo weinig vrouwelijke volkszangers? Het jongerenprogramma Wij Zijn Amsterdam ging op bruine kroegentocht om erachter te komen.

In Café Nol treedt zanger Ronald Engel wekelijks op en amateurs mogen zich aanmelden om in zijn pauze op te treden. Alleen zijn er nauwelijks vrouwen die dan het podium pakken. Terwijl het publiek aangeeft dit wel leuk te vinden. Een bezoeker: “Ik vind het jammer! Vrouwen kunnen juist zo mooi zingen en zijn gezellig.” Een andere stamgast: “Ik kijk eigenlijk liever naar een vrouw, eerlijk gezegd.”

Vroeger waren ze er wel meer, denk aan Zangeres Zonder Naam, Tante Leen en Imca Marina. Een eenduidige verklaring waarom ze er nu niet zijn is er niet.

Een bezoeker: “Ik denk dat een kroeg toch worden beheerd door veel mannen. Niet goed.” De eigenaresse van Café Nol beaamt dat en denkt dat er te weinig voorbeelden zijn: “Als er allemaal mannen optreden, gaan mannen dat ook meer nadoen. Een stamgast heeft ook nog een andere verklaring: “Ik denk toch dat er een bepaald imago omheen hangt, wat drama. Denk aan drank, drugs en schandalen. Vrouwen gedragen zich gewoon niet zo. Die zijn wat netter!?”

Andrea Hazes

Nou is er wel een populaire vrouwelijke volkszanger die veel optredens heeft en luid toegezongen wordt: Carolina van Batenburg. Alleen treedt zij juist niet op als vrouw, maar als de lookalike van André Hazes. Is dat nou niet jammer, dat zij het ook niet probeert als vrouw? “Ik heb er nooit echt over nagedacht. Alles begon als een grap, omdat ik op André lijk.” Haar verklaring voor het weinige aantal vrouwen: “Heel veel vrouwen worden ook moeder. Ik treed soms pas na middernacht op. Dus dat combineren is wel echt lastig.” Toch denkt Carolina wel een goede oplossing te hebben: “We moeten gewoon een talentenshow organiseren, alleen voor vrouwen.”

AT5 >>> rss.at5.nl/rss/cultuur

De nieuwbouwplannen voor theater De Meervaart aan de Sloterplas stuiten al jarenlang op veel weerstand. Maar vandaag was toch de volgende stap gezet in het langdurige proces: de resultaten van het participatieonderzoek zijn gepresenteerd in de vorm van een tentoonstelling. Toch blijft de plek voor het nieuwe theater onderwerp van discussie, bij de presentatie van de plannen waren daarom ook tegenstanders aanwezig om te demonstreren.

De nieuwe locatie van theater De Meervaart aan de oever van de Sloterplas stond al vast. Inmiddels is ook duidelijk welke wensen bewoners hebben voor het nieuwe gebouw en de omliggende omgeving. Zij benadrukken vooral het belang van voldoende groen en een veilige leefomgeving. Deze punten hopen zij dan ook terug te zien in het uiteindelijke ontwerp.

De gekozen locatie is al jaren onderwerp van discussie. Een deel van het nieuwe gebouw komt namelijk te liggen in de hoofdgroenstructuur, een gebied waar volgens de regels in principe niet gebouwd mag worden. Voor dit project is daarop een uitzondering gemaakt, wat bij veel bewoners op weerstand stuitte. Er is dan ook regelmatig tegen het plan geprotesteerd.

Om bewoners en andere betrokkenen een stem te geven, konden zij tussen april en juli ideeën aandragen voor het ontwerp van zowel de Nieuwe Meervaart als de zuidwestoever van de Sloterplas. Toch is er ook kritiek op het participatieproces.

Maikel van Leeuwen, bewoner van Osdorp, zegt hierover: “De vragen waren zo sturend geformuleerd dat het net leek of het altijd eens was met de plannen voor de nieuwe Meervaart.” Buurtbewoner Yvonne Mobron voegt daaraan toe: “Er waren inspraakavonden waar de voorstanders vooraan werden geplaatst en de tegenstanders niet werden uitgenodigd.”

Tegenstanders geven daarnaast aan dat zij liever zien dat de huidige Meervaart behouden blijft en dat het nieuwe pand er niet komt. In plaats van een nieuw pand, pleiten zij voor een kostenbesparing waarmee meerdere kleinschalige cultuurlocaties in de buurt gerealiseerd kunnen worden.

Cultuurwethouder Touria Meliani was aanwezig om de tentoonstelling feestelijk te openen. Ze gaf aan begrip te hebben voor de bezwaren: “Ik begrijp dat sommige mensen het er niet mee eens zijn. Maar op een bepaald moment moet je een besluit nemen, en daarin probeer ik zoveel mogelijk mensen tegemoet te komen.” Over het participatieproces zei ze: “Ik denk niet dat we méér hadden kunnen doen dan wat we nu hebben gedaan.”

Tentoonstelling

De resultaten van de participatie zijn vanaf vandaag tot en met 17 oktober te zien in een tentoonstelling langs de Sloterplas, die vrij toegankelijk is voor bezoekers. De plannen zijn nog niet definitief; in een volgende fase worden architecten uitgenodigd om hun visie te geven op het ontwerp. In het derde kwartaal van 2026 start het traject voor het definitieve ontwerp van de Nieuwe Meervaart en de herinrichting van de zuidwestoever.

De bouw van de Nieuwe Meervaart staat gepland voor 2029 en de oplevering wordt verwacht in 2032.

AT5 >>> rss.at5.nl/rss/cultuur

Generaties Amsterdammers groeiden met haar op: nijlpaard Tanja. Ze overleed in 2009 en woonde bijna vijftig jaar lang in de dierentuin. Voor een nieuwe tentoonstelling is haar opgezette lichaam het Artis-Groote Museum ingetakeld. Dat roept veel herinneringen op bij mensen die Tanja hebben gekend.

Het is 07.00 uur als de vrachtwagen waar Tanja in zit het terrein op komt rijden. Het nijlpaard staat op een sokkel en is goed vastgemaakt zodat ze tijdens de rit naar het museum niet beschadigd raakt. De klep gaat open en ze wordt naar buiten gerold.

Tanja’s populariteit had veel te maken met haar imposante verschijning, vertelt Artis-historicus Wessel Broekhuis. Tanja werd in de dierentuin geboren en woonde uiteindelijk 49 jaar in Artis, waardoor generaties Amsterdammers met haar zijn opgegroeid. “Waarom precies zij een icoon werd, dat weten we misschien nooit. Maar ze was het troeteldier van Amsterdam, een soort huisdier van de stad.”

Maar er was meer: als Tanja jarig was, kreeg ze een groentetaart en stonden er rijen om haar te bewonderen. En die bijzondere band bleek ook na haar overlijden. Honderden mensen kwamen naar de condoleance met brieven, tekeningen en gedichten: “Dat laat zien hoeveel ze voor mensen betekende”, zegt Wessel.

Nauwkeurig

Tanja deze morgen naar binnen krijgen is nauwkeurig werkje. Stap voor stap wordt Tanja met een takel op hoogte gebracht om vervolgens centimeter voor centimeter door het kozijn gemanoeuvreerd te worden: “Nijlpaarden zijn de tweede grootste landdieren ter wereld en dit is zeker niet het tweede grootste raam ter wereld”, zegt Broekhuis.

Uiteindelijk past het precies. ”Zie je niet elke dag, een opgezet nijlpaard aan een takelwagen.” Broekhuis: “Ze is bijna volledig in originele staat” te zien. “Alleen het gehemelte en de tanden zijn replica’s. Haar schedel is namelijk apart bewaard. Verder is ze nog precies als zestien jaar geleden.”

De opgezette versie van Tanja heeft haar bek wagenwijd open. Precies zoals veel bezoekers en medewerkers haar kennen. Monique Versloot maakte het hok van Tanja jarenlang schoon en herkent haar meteen: “Ze had altijd wel zin in een lekker hapje. Als je een broodje had, ging die grote bek open, net zoals ze er nu uitziet.”

Dat de terugkeer van de voormalig publiekslieveling leeft, merkt Artis al langer. Hoofd van het museum Karlien Pijnenborg: ”Al in januari kregen we vragen: wanneer komt Tanja terug?’ En nu is het dus gelukt” En ook tijdens het takelen komen bezoekers even een kijkje nemen. Een vrouw met haar kleinkind in de kinderwagen: ”Als je Artis zei, dan zei je Tanja. Ik kwam hier als kind met mijn ouders. Later met mijn kinderen, die zijn nu al boven de dertig. Het is heel leuk dat die kleine opdonder haar nu ook kan zien.”

Vanaf 17 oktober is de expositie over Tanja en de relatie tussen mens en dier is vanaf 17 oktober te zien in het Artis-Groote Museum.

AT5 >>> rss.at5.nl/rss/cultuur