De Canon van Amsterdam, een verzameling verhalen over de geschiedenis van de stad, is vernieuwd. Het Stadsarchief heeft een commissie experts samengesteld die de inhoud moest vernieuwen met ruimte voor thema’s als arbeidsmigranten, koloniaal verleden en klimaatverandering. De vernieuwing is ter ere van het 750-jarig bestaan van de stad, daarom heeft het college van burgemeester en wethouders de opdracht gegeven om de Canon te herzien.
De commissie zegt dat het tijd was voor een herziening, omdat we meer dan een generatie verder zijn sinds de vorige. Het is zeventien jaar geleden dat de eerste Canon van Amsterdam uitkwam en de experts geven aan dat een canon altijd bevraagd, bediscussieerd en herzien kan en moet worden.
Moord op Theo van Gogh ontbreekt
In de herziene Canon staan enkele opvallende wijzigingen vergeleken met de versie uit 2008. Gebleven zijn onderwerpen als de grachtengordel, Artis en de Bijlmervliegramp, maar bijvoorbeeld De Wallen, de Olympische Spelen van 1928 en de moord op Theo van Gogh hebben de nieuwe Canon niet gehaald. Daarvoor in de plaats zijn hoofdstukken over vrouwen, arbeidsmigranten en koffietentjes.
Meer balans
Onder andere journalist en historicus Tayfun Balcik en universitair hoofddocent Nederlandse geschiedenis Paul Knevel zaten met nog acht andere experts om tafel. Volgens hen is er nu meer balans in de Canon. “Precies op de punten van kolonialisme en migratie zie ik dat er heel veel blinde vlekken waren”, blikt Balcik terug op de vorige Canon. “En dat er toch op een hele negatieve manier over andere groepen werd gesproken. Dus ik denk dat we daarin heel veel hebben rechtgetrokken.”
Een ander opvallend verschil: in de nieuwe Canon speelt, naast de al eerder genoemde (moord op) Theo van Gogh, ook Johan Cruijff geen expliciete rol meer. “Nummer 14, Cruijff, is er als venstertitel uitgegaan”, aldus Paul Knevel. “Maar Cruijff zit erin, maar de venstertitel is Ajax geworden. Omdat je eigenlijk Cruijff niet zonder de Amsterdamse club kunt bedenken. Ajax is een afspiegeling van de Amsterdamse samenleving en we hebben ervoor gekozen het op die manier te doen.”
Vijftigste venster nog open
De commissie ziet een Canon niet als een vaststaand document, maar beschrijft het als ‘werk-in-uitvoering’. Een belangrijke keuze daarin is om het vijftigste venster open te laten voor de inbreng van Amsterdammers. “Als een luisterend oor naar wat Amsterdammers zelf missen in het voorstel en een symbolisch gebaar dat een Canon nooit af kan zijn en uitnodigt tot een levendig gesprek over het verleden en de toekomst van de stad.”
Er zullen dus ook mensen zijn die ten opzichte van de vorige Canon gebeurtenissen missen. Meer dan de helft is namelijk nieuw. “Er zijn 22 thema’s uit de oude Canon gehandhaafd, zij het telkens met duidelijk andere accenten en perspectieven. De overige vensters zijn helemaal nieuw te noemen, al bevatten die natuurlijk tal van thema’s die ook in de oude Canon te vinden zijn.”
Er is voor gastarbeiders en de migratiegeschiedenis meer aandacht ingeruimd. Daar heeft Tayfun Balcik zich ook hard voor gemaakt. Hij heeft geprobeerd om ook zijn eigen achtergrond, het opgroeien in Nieuw-West, mee te nemen naar de gesprekken met de expertcommissie. Dat resulteerde erin dat hij zich op thema’s als volkshuisvesting en gentrificatie richtte, die volgens hem nauw met elkaar samenhangen. “Heel veel mensen kunnen zien dat de buurt veranderd, maar die verandering is niet voor hun bedoeld. Het is onbereikbaar voor die mensen en dat is wat we zien.”
Vrouwen
Naast meer aandacht voor gastarbeiders en de migratiegeschiedenis is er in de herziene Canon ook een hoofdstuk speciaal gewijd aan vrouwen. “In het Amsterdam van de zeventiende eeuw vormen vrouwen de ware ruggengraat. Zij houden de stad draaiende terwijl mannen op zee zijn of in het buitenland verblijven – als arbeidsters, onderneemsters, zorgverleensters, regentessen, artiesten en ook als sekswerkers.”
Volgens Paul Knevel zal een volgende herziening niet weer 17 jaar op zich laten wachten. Hij schat in dat dat over vijf jaar al kan zijn. “Dat is denk ik ook wat het gezond houdt. Waarmee we ook voorkomen dat we er een soort monument van maken. Dat is denk ik het grootste gevaar. Zo’n Canon wordt heel gauw verabsoluteerd en gezien als ‘dit is kennelijk de waarheid’.”
De vernieuwde Canon van Amsterdam is vanaf vandaag hier terug te vinden. Ook kunnen Amsterdammers hun suggesties voor het vijftigste venster online kwijt, of zich melden bij het Stadsarchief.
